‘Asya’nın Bilgesi Aytmatov’

Yaptığı çalışmalar ile yurt içi ve yurt dışında adından çokça söz ettiren Ardahan Üniversitesi (ARÜ) son olarak dünya edebiyatının en önemli isimlerinden birisi olan Cengiz Aytmatov’un konuşulduğu uluslararası bir panele imza attı. ARÜ Rektörü Prof. Dr. Ramazan Korkmaz’ın başkanlığında gerçekleştirilen panelde Cengiz Aytmatov’un büyük oğlu ve Kırgızistan Dış İşleri Eski Bakanı Askar Aytmatov, Prof. Dr. Yunus Balcı, Ardahan Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Orhan Söylemez ve Yrd. Doç. Dr. Bahtiyar Aslan panelist olarak yer aldı. Cengiz Aytmatov’un farklı yönlerinin ele alındığı panel İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi (İİBF) Konferans Salonu’nda gerçekleştirildi.

Konferansa Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Gürkan Doğan, Genel Sekreter Ercan Gültürk, Genel Sekreter Yardımcısı Canan Korkmaz, Rektör Danışmanı ve Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu (BESYO) Müdürü Doç. Dr. Alper Karadağ, Güzel Sanatlar Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Erdoğan Altınkaynak, İİBF Dekanı Prof. Dr. Hakkı Büyükbaş, Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Müdürü Prof. Dr. Ahmet Evren Erginal, Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü Yrd. Doç. Dr. Levent Küçük, Göle Meslek Yüksekokulu Müdürü Öğr. Gör. Bora Topal, Personel İşleri Daire Başkanı İdris Karagöz, Yapı İşleri ve Teknik Daire Başkanı Mülazım Durmaz, Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanı Havva Vanlı, akademik ve idari personeller ile çok sayıda öğrenci katıldı.

KORKMAZ’IN SUNUMU

Panel, Rektör Prof. Dr. Ramazan Korkmaz’ın açış konuşması ile başladı. Sanatın insanlara çeşitli şeyleri farklı şekilde anlatmadaki gücüne dikkat çeken Prof. Dr. Korkmaz, “Söze bağlı sanatlar roman ve hikâye çok önemli birer türdür ve eğer bir genelleme yapılırsa Türk Dünyası Edebiyatı’nın en büyük zirvesi Cengiz Aytmatov’dur. Modern Türk Dünyası Edebiyatı romanı ve öykücülüğü işlendiği zaman zirveye Aytmatov’u koyduktan sonra diğerlerini sıralamamız gerekir. Aytmatov’un anlatılarındaki evrensellik, yani yereli anlatırken bir Kırgız köylüsünü yahut Kırgız bozkırlarındaki bir kurdu veya kartalı, bir demiryolu işçisini anlatırken Paris’teki, Ankara’daki ya da New York’taki bir entelektüel de orada kendisini bulabiliyor.” şeklinde değerlendirmelerde bulundu. Askar Aytmatov ile panel öncesinde baba-oğul ilişkisi hakkında keyifli bir sohbet gerçekleştirdiklerine değinen Prof. Dr. Korkmaz, “Şunu gördük ki sanatkârlar kutup yıldızları gibidir. Öldükten sonra da dünyamızı aydınlatmaya devam ediyorlar.” diyerek, sanatçının önemini vurguladı.

ASKAR AYTMATOV’UN KONUŞMASI

Rektör Prof. Dr. Korkmaz, konuşmasının ardından sırayla panelistleri sahneye davet etti. Panelin ilk konuşması Askar Aytmatov tarafından yapıldı. Ardahan Üniversitesi’ne gelmeyi uzun zamandır istediğini belirten Aytmatov, bu panelde bulunmaktan duyduğu mutluluğu dile getirdi. Ardahan’a geldiği ilk andan itibaren bu bölgenin Kırgızistan ile çok benzer olduğunu ifade eden Aytmatov, “Aynı dağlar ve manzaralar… Çok heyecanlandım. Fakat en büyük heyecanı dün yaşadım. Ramazan Bey ve hocaları ile sohbet ettik. Ramazan Bey’in sadece Türkiye’nin değil dünyanın en büyük ve en profesyonel Cengiz Aytmatov uzmanı olduğunu biliyordum. Fakat buraya gelince onun Aytmatov araştırmalarının ne kapsamda ve derinlikte yapıldığını öğrenince hayret ettim. Dünyada en ciddi ve en profesyonel Aytmatov araştırmaları burada yapılıyor.” diyerek, Rektör Prof. Dr. Korkmaz’ın Cengiz Aytmatov’la ilgili önemli çalışmaları gerçekleştirdiğine dikkat çekti.

Askar Aytmatov bu sonuca sohbet sırasında Rektör Prof. Dr. Korkmaz ve beraberindeki akademisyenler tarafından sorulan sorular ile ulaştığını belirtti. Cengiz Aytmatov hakkında böyle kapsamlı ve profesyonel araştırmalar yapıldığı için başta Rektör Prof. Dr. Korkmaz olmak üzere ARÜ’lü akademisyenlere teşekkürlerini dile getirdi.

AYTMATOV’UN ESERLERİNDE İNSANLIK VE İNSANİ MESELELER

Askar Aytmatov’un ardından sözü “Aytmatov’un Eserlerinde İnsanlık ve İnsani Meseleler” konulu konuşmasını yapmak üzere Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Orhan Söylemez aldı. Prof. Dr. Söylemez konuşmasına Cengiz Aytmatov’un 3. dünya ülkelerine insanlığı ile insanlığın değerlerini götürdüğüne dikkat çekerek başladı. Askar Aytmatov ile panel öncesinde gerçekleştirilen sohbete değinen Prof. Dr. Söylemez, “Sayın Askar Aytmatov’u soru bombardımanına tuttuk. Özellikle baba-oğul ilişkisi açısından… Bir röportaj havasına büründü. Tabi bizden durmadan sorular geliyor. Benim aklımda kalan sorulardan bir tanesi ‘Sizin için Cengiz Aytmatov kimdir?’ sorusuydu. Uzun süre daldı gitti, düşündü ve ‘O benim babamdır.’ dedi.” sözleriyle, yapılan sohbetin önemini dile getirdi. Sözlerinin devamında Cengiz Aytmatov’un Japonya’da yaşadığı bir anıyı anlatan Prof. Dr. Söylemez, dünyanın farklı köşelerinde birçok okuyucunun kendisini Cengiz Aytmatov’un romanlarındaki karakterler ile özdeşleştirdiğini ve Cengiz Aytmatov’u bir baba gibi sevdiklerini ifade etti.

SÖYLEMEZ’İN VURGULARI

Aytmatov’un eserlerinin insanların duygusal zekâsı ve insancıl yönünün gelişmesinde önemli bir rol oynadığına dikkat çeken Prof. Dr. Söylemez, “Cengiz Aytmatov’un eserleri önce kendini, sonra etrafındakileri, daha sonra da tabiattakileri fark etmeyi sağlıyor. Dolayısıyla Aytmatov okuyucusu kendisinin, etrafındakilerin ve tabiatın farkına vararak yaşam kalitesini yüksek tutuyor. Okuyucu ‘Beyaz Gemi’ ile yok olmakta olan maralların yanı sıra yok olmakta olan bir doğayı, şuuru ve milli kimliği bilincindeki bir Kırgız üyesinin varlığından haberdar ediyor bizi.” diye konuştu. Aytmatov’un romanlarında Kırgız kültürü, yaşam tarzı, sosyal hayatı, geleneği ve coğrafyası hakkında detaylı bilgiler verdiğini ifade eden Prof. Dr. Söylemez, bu değerlerin zamanla tahrip edildiğini bildirdi.

BEYAZ GEMİ

Prof. Dr. Söylemez’in konuşmasının ardından Prof. Dr. Yunus Balcı “Beyaz Gemi Romanından Hareketle Dede ve Torun Bağlamında Geçmiş ve Gelecek İlişkisi” konulu konuşmasını yapmak üzere sözü aldı. Konuşmasına kendi dedesi ile arasında olan ilişkiden bahsederek başlayan Prof. Dr. Balcı dedesinin anlattığı masalların hala hafızasında yer aldığını ifade ederek, “Cengiz Aytmatov önce Kırgız Edebiyatı’nın sonra Türk Dünyası’nın ve en sonunda tüm dünya edebiyatının önemli yazarlarından birisi olmuştur. Bu çerçevede önce Kırgız Türklerinin, sonra tüm Türklerin ve ardından evrensel manada insanlığın varoluş macerasını roman ve hikâyelerinde işlemiştir. Eserlerinin değerleştiği bu nokta mahalli ve milli konuları evrensel anlam taşıyan insani problemlere dönüştürebilmesinde yatmaktadır. Bu bağlamda insanın temel problemlerinden birisi de geçmiş ile gelecek arasında bilim sahibi bir varlık olarak kurduğu ilişkidir. İnsanı diğer varlıklardan üstün kılan tarafı, kendisinden önceki insan tecrübesini kendi pratiğine dönüştürebilme becerisidir. Bu mantık ile bakıldığında aslında her edebi eser bir yandan da geçmiş ile gelecek arasında bir köprüdür. Aynı zamanda ürünü olduğu yazarın, ardından toplumun ve çağının ve son olarak tüm insanlığın bilinç taşıyıcısı, aktarıcı bir koludur.” diye konuştu.

AYTMATOV ANLATILARININ ÜLKELERİNİ ARAMAK

Panelin son konuşmacısı Yrd. Doç. Dr. Bahtiyar Aslan oldu. Yrd. Doç. Dr. Aslan “Aytmatov Anlatılarının Ülkelerini Aramak” konulu konuşmasını gerçekleştirdi. Yrd. Doç. Dr. Aslan, Cengiz Aytmatov’un eserlerini doğru algılama ve çözümlemenin önemine dikkat çekerek, “Sanat dış dünyayı algıladıktan sonra, O’nu insanın kendi içerisinde dönüştürmesidir. Yeniden nizam verilmesi, başka bir şeye sokulmasıdır. Aytmatov anlatılarının ilkelerini aramak işte o dünyayı göz ve elle algıladıktan sonra kâğıda dökülen aşamada o süreçte neler olup bittiğini algılamakla ilgili bir süreçtir. Onları algılayıp çözümüne ulaşabilirsek o zaman Aytmatov anlatılarının temel ilkelerini de yakalarız.” dedi.

Katılımcılardan gelen soruları panelistlerin cevaplamasının ardından Rektör Prof. Dr. Korkmaz, konuşmacılara birer teşekkür belgesi ve kendi yazmış olduğu “Aytmatov Anılarında Ötekileşme Sorunu ve Dönüş İzlekleri” isimli kitabını takdim etti.

Hatıra fotoğraflarının çekilmesi ile program sona erdi.